Januari

De eerste paar dagen vallen nog onder de 'mørketid', de donkere periode. Dat is de periode waarin de zon niet boven de horizon komt. Op 6 januari zien wij in Moland de zon voor het eerst weer, heel kort, schijnen. Dat is een moment waar veel bewoners van de eilanden naar verlangen. Die eerste zon, laag boven de horizon, kleurt wolken en de besneeuwde bergen knalrood. De dagen worden vanaf nu duidelijk langer.

Januari, februari en maart zijn wintermaanden. De Lofoten liggen boven de poolcirkel, maar in de warme golfstroom. Daarom wordt het hier niet extreem koud. De gemiddelde wintertemperatuur is -1, maar natuurlijk hebben we ook dagen met -7, net zo goed als dat de temperatuur soms ook boven nul komt.

Normaal gesproken ligt er in januari, net als in februari en maart, een pak sneeuw op de Lofoten. Maar sinds 2014 en 2015 durven we daar geen garantie meer op te geven. Of er was weinig sneeuw, of een mooi dik pak verdween van de ene op de andere dag.

Halverwege januari trekken enorme scholen haring langs de Lofoten. Met wat geluk en met een kijker zijn vanaf de wal orka's en bultruggen te zien die de haring belagen. Heel soms wordt een school haring tot dicht onder de wal opgejaagd en zijn ook de orka's op korte afstand. Wie ze nog dichterbij wil zien, kan een orka-safari doen in Andenes, op Vesterålen, 4 uur rijden van ons vakantiehuis. Ja, een lange rit, maar een mooie en met een geslaagd orka-safari zeker de moeite waard.

Diverse vogelsoorten die in Nederland zelden worden gezien, zijn op de Lofoten als wintergast. Koningseiders zijn op diverse plekken goed vanaf de kant te zien. Voor geelsnavel- en ijsduikers en ijseenden is een telescoop vaak gewenst, hoewel ze ook met een kijker te ontdekken zijn. Zee-en steenarenden vliegen altijd wel rond. Na een nieuwe laag verse sneeuw lijkt Moland soms een kippenhok door de druk babbelende moerassneeuwhoenders, net voordat de zon opkomt of juist onder gaat.

Begin januari zijn de nachten nog lang. Daarom is het soms mogelijk om al om 16 uur 's middags noorderlicht te zien tegen een dan nog heldere, donkerblauw hemel. Door het schaarse maar speciale licht geven januari en begin februari bezoekers het sterkst het gevoel dat ze in arctisch gebied verblijven.

Februari  

Dit is ook al zo'n maand waar de eilandbewoners reikhalzend naar uitkijken. De skrei, de kabeljauw uit de Barentszzee bereikt de Lofoten. Deze kabeljauw zwemt een paar duizend kilometer om zich hier rond de eilanden voort te planten. Al eeuwen is dit de belangrijkste visserij voor Noorwegen. Veel kabeljauw wordt aan rekken gedroogd tot stokvis. Omdat stokvis al zo lang zo'n belangrijk exportproduct voor Noorwegen is, kan met een gerust hart gezegd worden dat de Noorse welvaartsstaat op stokvis is gebouwd. In het verderop gelegen dorpje Valberg vieren we de komst van de skrei ieder jaar, eind januari/begin februari, met een gezamenlijk maaltijd die bestaat uit het gekookte vlees, kuit en lever van de kabeljauw. Onze gasten zijn altijd welkom om dat mee te vieren - laatste weekend van januari of eerste van februari een aanrader! Sowieso zijn februari en maart uitstekende maanden voor visliefhebbers.

Overal op de eilanden zijn mannen druk in de weer om vis op te hangen aan de droogrekken. Overal op zee zie je vissersboten en -bootjes. In de haventjes waar de vis wordt aangevoerd is het druk en dat levert fotogenieke taferelen op. Elk jaar worden tientallen kabeljauws gevangen meer dan 30 kilo, enkele zelfs zwaarder dan 40 kilo.

Vanaf half februari zijn de dagen ongeveer net zo lang als in Nederland. Dus zijn er ook nog steeds lange, donkere nachten waarop noorderlicht is te zien.

Maart

Nog steeds noorderlicht en skrei. Het laatste weekend van maart is meestal het VM Skrei, de wereldkampioenschappen kabeljauw vissen voor sportvissers. Die stromen van alle delen van de wereld toe en veranderen Svolvær in een levendig stadje.

Normaal gesproken liggen de Lofoten onder een mooi dik pak sneeuw, die van de grilligste rotsen mooie afgeronde voorwerpen weet te maken. Maar tegenwoordig, met het klimaat op drift, is daar geen zekerheid op te geven. In deze maand arriveren soms al de eerste wulpen.

April

Vrijwel alle droogrekken hangen vol kabeljauw. Dat stinkt, zeggen sommige toeristen. Dat is de geur van geld, zeggen de eilandbewoners.

De eerste week zijn de nachten nog donker genoeg om het noorderlicht te zien. Fotografen die wat langer in de nacht doorgaan, zien al vanaf een uur of drie een oranje horizon in hun foto's komen. Erg mooi. Tweede helft april zijn de nachten alweer zo licht dat het noorderlicht niet of nauwelijks te zien is.

De temperaturen lopen op en de sneeuw smelt. Bruin/geel gras komt tevoorschijn. Her en der al wat frisse groene spruiten van planten.

Trekvogels passeren. Sommige jaren zijn grote groepen sneeuwgorzen te zien, andere jaren amper één gors. Wolken van soms honderden drieteenmeeuwen komen voorbij. Eveneens honderden blijven, want zullen op de Lofoten broeden. Meer broedvogels komen binnen. Koperwieken, wulpen en scholeksters zijn er altijd vroeg bij en pikken wat in een bruin polletje gras tussen in verder soms nog witte weiden. De beflijsters komen weer en zijn vaak nog in tuinen te zien, voordat ze hoger in de bergen naar een nestplek zoeken. Roodkeel- en parelduikers komen terug op de meertjes zodra het ijs van het water is verdwenen en baltsen, net als de kuifduikers. Ze zijn goed te zien omdat de vegetatie nog niet ontwikkeld is.  

Mei

De nachten worden steeds lichter. De zon, die nu nog dicht onder de horizon blijft, kleurt wolken oranje, rood, paars. 's Nachts zijn de mooiste foto's te maken. Ook van moerassneeuwhoenders, want die blijven vaak lang en uitdagend bovenop rotsen staan. Vooralsnog hebben wij op ons land bij het vakantiehuis ieder jaar een broedend paartje en regelmatig loopt er een over het grasveld rond het huis, zit op de picknicktafel of valt zelfs in slaap op de punt van het dak. Eén van onze gast sprak ooit over onze 'huiskip'. Dat exemplaar kwam een paar weken later zelfs even haar kuikens showen.

De laatste broedvogels keren deze maand terug, zoals bonte vliegenvangers, blauwborsten en rietzangers. De 'zomerbezetting' van de Lofoten is aan het eind van de maand vrijwel compleet. Watersnippen scheren al geruime tijd baltsend door de lucht. De baltsroep van korhoenders is op vele plekken, vaak ook dicht bij het vakantiehuis te horen. De wulpen jubelen.

17 Mei is een nationale feestdag en dan liggen de Lofoten, heel Noorwegen, op hun gat. Bewoners gaan veelal gekleed in traditionele kledij en toeristen zullen vaak een optocht met muziekcorps op de weg tegenkomen. Bij ons in Valberg vieren we dat met veel en overheerlijk gebak. Een aanrader voor onze gasten!

Rond 28 mei gaat de zon niet meer onder en breekt de periode van de middernachtzon aan. Vooral de week daarvoor en daarna zijn de nachten erg mooi en geeft de zon de meeste kleur aan het landschap en de wolken.

In mei kan af en toe wel eens een sneeuwbuitje vallen, maar het kan soms ook al zomers warm zijn. Het voorjaar op de Lofoten is vaak vrij kort, de overgang van winter naar zomer gaat snel.

Juni

De dagen zijn eindeloos nu de zon 's nachts steeds hoger aan de hemel staat. Golfers slaan hun balletje midden in de nacht op de golfbaan van Gimsøy. Velden staan vol met bloemen, waaronder orchideeën.

Sommige vogelsoorten zijn hun jongen al aan het voeren, andere broeden nog. De kleine en makkelijk te bereiken kolonies met drieteenmeeuwen – ze zitten op gebouwen in schilderachtige vissersdorpjes of kleine steile rotswanden langs de weg – maken een hoop herrie. Soms duiken al de eerste jonge vosjes op. Iedere zomer wordt wel een familie orka's pal langs de kust waargenomen, vooral tussen Reine en Å, maar ze kunnen ze zich in principe overal even laten zien.

De stokvis wordt van de droogrekken gehaald.

Juli

Hoogseizoen. Druk. Maar Noors druk, Lofotens druk, niet te vergelijken met Franse taferelen. Overal rijden grote witte campers. 's Nachts flaneren mensen over de stranden terwijl de zon parallel aan de horizon voorbij schuift. Op warme dagen – heus, het kan hier ook 20 graden of warmer worden – wagen sommigen zich zelfs in zee. Ondanks dat de Lofoten in de warme golfstroom liggen, is het water echter nog knap koud. Maar de witte stranden en het turkooizen water doen tropisch aan. En ook midden in het hoogseizoen kan iedereen ruimschoots plek vinden op het strand - hier lig je nooit bovenop elkaar.

Andere planten komen tot bloei, nog steeds zien vele velden er uit als Alpen-weiden. De meeste jonge vogels zijn eind van de maand uitgevlogen. Ontmoetingen met jonge vosjes nemen toe.

Tweede helft juli is het afgelopen met de middernachtzon. De week daarvoor en daarna zijn de nachten opnieuw betoverend mooi, omdat de zon heel laag net boven, of net onder de horizon staat.

De eerste bessen worden geplukt.

Augustus

Het eerste deel van deze maand valt nog steeds onder het hoogseizoen. Lofotens druk dus, prima te doen. De nachten zijn nog steeds licht met mooie kleuren in de wolken. Tweede helft augustus wordt het rustiger op de Lofoten en de nachten beginnen dan net donker genoeg te worden om het allereerste noorderlicht te zien – bijzonder om je in T-shirt aurora borealis vast te leggen. Maar er is sterk noorderlicht nodig om het tegen de nog donkerblauwe hemel te ontdekken.

Alle jonge vogels zijn vliegklaar en er zijn vaak hele leuke groepjes vogels te zien met de diverse soorten door elkaar: jonge blauwborsten, rietzangers, koolmezen en vliegenvangers vliegen gezamenlijk rond.

Onder meer afhankelijk van hoe warm en nat de zomer was staan overal paddenstoelen, sommige jaren op sommige plekken soms in ongelooflijke hoeveelheden. Ook afhankelijk van hoe de zomer was, zijn er vaak grote hoeveelheden bessen te plukken – vooral bosbessen en de door Noren ze geliefde 'multe' (kruipbraam), ze staan allemaal rond het vakantiehuis.

September

De rust is volledig weergekeerd op de Lofoten, alle toeristen zijn vertrokken. De nachten worden duidelijk donkerder en het noorderlicht laat zich steeds makkelijker zien en steekt duidelijk af tegen de nu echt donkere hemel.

Het landschap verkleurt steeds meer, maar opnieuw geldt dat de herfstkleuren erg afhankelijk zijn van hoe de zomer is geweest. Venen en moerassen krijg een cognac-achtige kleur, lijsterbessen dragen volle trossen knalrode bessen, de bladeren van berken worden geel.

De dagen beginnen wat koeler te worden en de atmosfeer vaak bijzonder helder. Zeker als er niet veel wind is, zijn de dagen vaak nog bijzonder aangenaam.

Vogels beginnen weg te trekken of stoppen juist even op de Lofoten tijdens hun trek vanuit noordelijker gebieden.

Oktober

We gaan verder de herfst in en het landschap kleur nog meer. Vooral de dagen met buien zijn vaak erg mooi, met schitterende regenbogen. Op de toppen van de bergen ligt de eerste sneeuw. Bomen beginnen hun blad te verliezen de vogeltrek is volop bezig. Sommige hermelijnen beginnen alvast wit te worden.

Oktober wil ook nog wel eens storm opleveren, een indrukwekkende ervaring hier op de Lofoten, met wolken stuifwater boven zee, golven die soms over de weg slaan en vissersboten die aan hun ankerlijnen rukken.

Oktober zou statistisch de maand zijn waarop het noorderlicht het meest gezien wordt.

November

De dagen worden korter en kouder, de nachten dus langer. Bergtoppen zijn wit bepoederd, maar soms in november is het hele landschap al compleet wit. De zon gaat al vroeg onder, maar de perioden met schemering zijn lang met vaak prachtige luchten. De hemel kan intens blauw worden, vaak met een roze band. Steeds vroeger in de avond is het mogelijk noorderlicht te zien.

Visfabrieken openen voor het haring-seizoen en regelmatig varen volgeladen trawlers voorbij.

December

Van 6 december komt de zon niet meer op. 6 Januari komt zij pas weer boven de horizon en ons vakantiehuis ligt ook wat dat betreft op een uitstekende plek, want die eerste zon is vanuit het keuken- en slaapkamerraam te zien. Dat de zon in december niet opkomt, wil niet zeggen dat het compleet donker is. Tussen 11 en 15 uur is het licht als op een gemiddelde winterse dag in Nederland. Alleen is de hemel intenser blauw met een oranje of roze band. Op de bewolkte dagen is het wel donker. Omdat deze maand de langste nachten geeft, laat het noorderlicht zich soms al vanaf 15 uur 's middags zien.

Juist om de donkere periode door te komen, lijkt het wel of Kerst in het noorden van Noorwegen extra wordt gevierd. De Noren kennen vele kerstdagen en maken het zo gezellig mogelijk. Ook ons vakantiehuis is dan in kerststemming gebracht en het houtkachel verspreidt en weldadige warmte.